اختصاصی پایگاه خبری فضای نو : رسانه تخصصی طراحی داخلی

پرونده ویژه : معرفی بناهای تأثیرگذار معماری معاصر ایران از ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰

دبیران پرونده :  مرتضی نیک فطرت و حسام عشقی صنعتی

پرسش پیش روی، باعث گردید به پرسش بنیادی تری، بیندیشم: اینکه؛ معاصریت چیست و آیا در معماری ایران اصلا مفهوم معاصریت وجود دارد؟
این پرسش موجب گردید معماری پنجاه سال ایران را چه در بستر ساختمان های مهم آن و چه در گستره ای وسیع تر به واسطه شهرنشینی و سبک زندگی جدیدش، با دقت بیشتری مرور کرده و نظر خود را با شما اشتراک بگذارم.
معاصر بودن به خصوص در پیوند با هنر، همیشه مفهومی بوده که نظریه پردازان و فیلسوفان را به خود مشغول کرده است و در میان آنها نام جورجو آگامبن به شکلی ویژه درخشان است. از نظر آگامبن، معاصر بودن با زمان حال پیوندی عمیق دارد. اما ما در مورد چگونه حالی صحبت به میان می آوریم؟ در مورد زمان حال می توان گفت، معاصر بودن یعنی بازگشت به حالی که هرگز آن را نزیسته ایم.
معاصر بودن از طرفی با گذشته هم ارتباطی ناگسستنی دارد. اما همچنان پرسش اصلی این است که؛ چگونه گذشته ای؟ و این ارتباط به چه شکلی است؟ این ارتباط به گونه ای است که زمان حال، محصور در گذشته نبوده، بلکه گذشته، مانند رخنه ای در زمان حال است و اینگونه است که نوعی ارتباط با زمان حال، برقرار می کند.می توان گفت که معاصر بودن، جوهره اصلی معماری است و بدون آن، معماری ای وجود نخواهد داشت. نه در بستر زیبایی شناسی، نه قابلیت زیست پذیر بودن و نه انطباق پذیر با سبک زندگی زمان حال.
به همین دلیل است که از نظر من معماری ایران، فاقد “معاصربودگی” است و این فقدان عظیم را در به اصطلاح “کار نکردن معماری” در همه زمینه هایش، شاهد هستیم. به واقع کجای مسیر را اشتباه رفته ایم؟ به اعتقاد من فقدان حضور معماری فولکلور (این اصطلاح بسیار وسیع تر از معماری بومی است) می تواند یکی از دلایل اصلی این فقدان به حساب آید. وقتی فولکلور ناپدید می شود، عملا فاقد کانتکست شده ایم و از درون این بی کانتکستی، روشی تعلیق گونه پدیدار می شود که سردرگم است.
به طور کلی اگر به پنجاه سال اخیر بنگریم (استثناهای اندک را کنار می گذارم) می بینیم که معماری ایرانی نه در تولید زیبایی شناسی، نه خلق اندیشه و احساس و نه حتی گسترش فرهنگ و تمدن، موفق نبوده و کار ویژه ای انجام نداده است. نکته ترسناک ماجرا این است که: اگر فولکلور نابود شود و یا در فقدان ابدی برود، دیگر هیچ وقت معاصر نخواهیم شد!

کورش حاجی‌زاده