پیش ‌درآمد:

اگر این ادعا طرح شود  که ساختمان در مقابل معماری است. آن‌گاه می‌توان به پرسش « بیش‌تر بناهایی که در شهر مشهد ساخته می‌شوند، ساختمان هستند یا معماری؟ و کدام یک سهم بیش‌تری دارند؟» اینگونه پاسخ داد که شهر مشهد را ساختمان‌ها ساخته‌اند و نه معماری‌ها!

در راستای پاسخی که در بالا طرح شد می‌توان بیان داشت که اوضاع شهر مشهد (به عنوان دومین کلانشهر ایران) نسبت به فرصت‌های ساخت‌وسازی که در آن وجود دارد بغرنج‌تر است چراکه سه عامل «سرمایه»، «ساخت» و «بازار» نسبت به سایر موضوعات در صنعت ساخت‌وساز این شهر نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کنند که سبب دوری هرچه بیش‌تر معماری از این شهر شده است. برای درک بهتر چرایی برجسته‌شدن این سه عامل، می‌توان به دلایلی همچون افزایش حجم نقدینگی و جذب سرمایه‌گذاران زیاد برای نوسازی بافت فرسوده اطراف حرم اشاره کرد. در پی این اتفاقات قیمت زمین به شدت افزایش نمود و ساخت‌وساز به عنوان شیوه‌ای از سودآفرینی، رونق گرفت. همچنین در طی یک دهه اخیر با توجه به بی‌ثباتی که در نرخ ارز وجود داشت زمینه‌های کالایی‌تر شدن هرچه بیش‌تر زمین و ساخت‌وساز فراهم شد.

تعریف:

ساختمان مسکونی «مان» در زمینی به عرض ۸.۳ متر در طول ۲۲.۵ متر و با زیربنایی در حدود ۲۵۰ مترمربع، با تعریف ۵ واحد مسکونی برای فروش در یکی از محله‌های معاصر و اعیان‌نشین شهر مشهد واقع شده است. دفتر معماری در فضایی گفتگومحور با سرمایه‌گذار تلاش کرد تا به تعریف پروژه در فضای جدل‌آمیز میانِ فشار «بازار، سرمایه، ساخت» و «چیزی بیشتر از ساختمان بودن» بپردازد.

سرمایه‌گذار پروژه که خود جزو نسل بعدی مجموعه‌ سازنده بناهای آپارتمانی با سی سال تجربه بود با پرسش مرسوم «این بنا چطور باید باشد» قدم گذاشت. از طرفی همان خواسته‌ها و نگرانی‌های همیشگی در مورد بازار و توجه به «سلیقه‌ی‌ عمومی» و «حل معضلات عملکردی (از قبیل  حل سه خواب در عرض محدود ۸ متر و تامین نور مناسب برای هر یک از آن‌ها در پلاک شمالی و …) » به عنوان چالش‌های اساسی طرح شدند که از ابتدا در فضایی گفتگومحور با سرمایه‌گذار پیش برده شد.

مسئله:

در صورت‌بندی پرسش‌ها و تعاریف ذکر شده می‌توان به دو مسئله اشاره کرد. نخست، در وضعیت کنونی موضوع معماری به دلیل شکل شهر و ضوابط شهری به سطحی دوبعدی و تزئینی تقلیل پیدا کرده است و رابطه‌ی بناهای ساخته شده با شهر، مسئله‌مند شده‌اند. علاوه بر موارد ذکر شده، غالب شدن عوامل دیگری همانند خواست و سلیقه‌ی بازار و … بر این صنعت، موجب شده است تا تعداد زیادی از ساختمان‌ها از کیفیت‌های لازم تهی شوند. ازاین‌روی می‌توان رابطه‌ی میان «حجم ساختمانی» و «فاساد» (نمای تک بعدی) را به عنوان یک مسئله کلان در پروژه‌های معماری تعریف نمود. علاوه بر مسئله نخست، تلاش شد تا با تعریف پروژه در وضعیتی میانِ فشار «بازار، سرمایه، ساخت» و «معماری» به ایجاد چیزی بیشتر از ساختمان پرداخته شود و کاراکتر آن مورد توجه قرار گیرد.

راهکار:

شِبه معماری چیزی در میان معماری و ساختمان.

برای کشف و تدقیق مسئله ابتدایی پروژه، کلان مسئله «زمین‌های بافت شهری» مورد توجه قرار گرفت. این مسئله زمانی غامض می‌شود که استراتژی مواجه با این زمین‌ها بیش از هرچیز به «فاسادبودگی» تقلیل پیدا کرده است. ازاین‌روی تلاش شد با ایجاد «پاکت ساختمان» به عنوان کلی واحد با وجوهی در ۵ یا ۶ جهت به مواجه با این مسئله پرداخته شود. ازاین‌روی، استراتژی کلان به صورت «یک سطح در مقابل پنج سطح» تعریف شد.

در گام دوم تلاش شد تا به واسطه‌ی تکنیک‌های ساخت فرم، حالاتی از پاکت ساختمانی آزمایش شود که دارای چندویژگی مانند «تنوع»، «رابطه جز با کل» ، «ایجاد پر و خالی‌های عملکردی»، «توجه به نماهای جانبی و بام» و «توجه به نسبت شهر با معماری در درون و بیرون پاکت» باشد تا از این طریق به تعریف «کاراکتر» برای پروژه پرداخته شود. در لایه فرم-فضا گزینه‌های مختلفی مورد آزمایش قرار گرفت در ادامه موازی با لایه فرم-فضا، دو لایه‌ی «عملکردی» و «حرکتی» پروژه نیز به شیوه‌ای بازی‌وار کنکاش شد تا از این طریق با درگیر کردن کارفرما به گفت‌وگویی دوسویه مابین دفتر معماری و سرمایه‌گذار(سازنده، مجری) پروژه پرداخته شود و وی را در طول مسیر طراحی و توسعه آن با خود همراه و دغدغه‌مند کنیم.