اختصاصی پایگاه خبری فضای نو : رسانه تخصصی طراحی داخلی
پرونده ویژه : معرفی بناهای تأثیرگذار معماری معاصر ایران از ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰
دبیران پرونده : مرتضی نیک فطرت و حسام عشقی صنعتی
بی شک اولین ساخته بشر، سرپناهی برای زیست او بوده است؛ خانه.
خانه شکل دهنده به بسیاری از مفاهیم مهم زندگی انسانی است. به همین دلیل برای جستجو میان ساختمان های اثرگذار، باید به دنبال آن هایی باشیم که معنای دیگری به زیست انسان معاصر داده اند.
درک انسان معاصر نسبت به مفهوم خانه، ساختمان های کشیده ای است که اصل زیستن شادمانه انسانی را فراموش کرده اند. اما خانه جایی است که هویت دارد و حتی می تواند به کوچه، خیابان یا حتی شهر پیرامون خود هویتی تازه بدهد؛ مانند مجتمع سامان در خیابان شیراز.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان برای انسان معاصر، یادآور خیالات محالی است که محقق می شوند؛ تحقق رویای زیستن در ساختمان هایی بلند و مدرن، که او را به زندگی در مقیاس شهر دعوت می کند. مجتمع سامان تحقق یکی از رویاهای مدرن آدمی در ارتفاع است.
میزان اثرگذاری یک ساختمان به بلندای آوازه معمار آن ارتباط ندارد، یا ارتفاعی که می تواند از سطح زمین بگیرد. ساختمان موثر در دل هر واحد خود معنا پیدا می کند؛ در میان انسان هایش. ساختمان سامان با کیفیت زندگی انسان هایش معنا پیدا می کند. با زیست در ارتفاع و با همان کیفیت زندگی در سطح؛ مانند انسان های دهه های پیش از آن.
خانه در هر کجای دنیا با یک المان معنا پیدا می کند و در باور شرقی ایرانی، حیاط معنا دهنده به سکونتگاه زیستی است. به دنبال این باور است که مجتمع سامان، قبل از آن که بلوک های روی هم قرار گرفته مسکونی باشد، تشکیل شده از تعدادی خانه در معنای متعالی شرقی آن است.
هر واحد مسکونی مجتمع سامان، قبل از آن که یک واحد آپارتمان باشد، یک خانه است؛ با حیاط، ایوان و پله هایی که ادامه دهنده حیات هر واحد، در طبقات دوبلکس است. زندگی های مجزایی که با یکدیگر اجتماع دارند و معنای جدیدی به خانه و همسایگی می دهند.
معمار می تواند دنباله روی سبک و رویکردی باشد که به آرمان هایش نزدیک تر است. فرمانفرمائیان نیز از معمارانی است که از آرمان های مدرن پیروی می کند: فرم تابع عملکرد است. و بی شک فرم و عملکرد ساختمان سامان، تابع کیفیت زندگی انسانی است.
در سال های رواج زندگی مدرن و گسترش یافته در ارتفاع، مستطیل ها فرم های چشم آشنایی برای انسان معاصر هستند. اما فرم انتزاعیِ مجتمع سامان بسیار چشم آشناتر از یک چهارضلعی منتظم است؛ خانه، همان فرمی که می شناسیم و در آن معنا پیدا کرده ایم.
مهم نیست اگر امروزه استخر میانی مجتمع خالی و بدون آب، یادآور نشاط و سبک زندگی از دست رفته ما باشد. ساختمان موثر، ساختمانی است که یادآوری کند فارغ از هر چهارچوبی، باید به سمتی حرکت کنیم که در نهایت آن، به کیفیت زندگی انسان افزوده باشیم.
انسان معاصر ما، سرشار از آزادی های از دست رفته، ایده آل های تقلیل یافته و بلندپروازی های سقوط کرده است. مجتمع سامان همان نقطه اثربخشی است که با افزودن به کیفیت زندگی انسانی، می تواند یادآوری کند که کجا بودیم، هستیم و به کجا باید برویم.