اختصاصی پایگاه خبری فضای نو : رسانه تخصصی طراحی داخلی
کاربرد روانشناسی محیطی در معماری داخلی(مزیت مکان)
نویسنده
سالی اگوستین
ترجمه
دکتر محسن کاملی
سید حسین یوسفی انور
پیشگفتار مترجمان
چگونه معماری بر احساسات و رفتار انسان اثر میگذارد؟ به طور کلی ساختمانها و محیطهای ساخت دست بشر تاثیر بسزایی در شکلگیری هویت بخشی به ابعاد زندگی انسانها و محیطهای اطرافشان از یک سو و از سویی دیگر بر رفتار انسان و احساسات آنها میگذارد. تاثیر محیط بر انسان بهعنوان پیچیدهترین موجود بر روی کره خاکی، دغدغه پژوهشگران فعال در این حوزه بوده و آگوستین در این کتاب به اثرات ناشی از عوامل محیطی در فضای داخلی میپردازد و گاهی با پرداختن به گروههای خاص به تفاوتهای بنیادین در ادراک انسانها اشاره دارد. همچنین شاهد بررسی همهجانبه و دید کلنگر نسبت به عوامل محیطی بهصورت جداگانه و در ارتباط با یکدیگر در کنار توجه عمیق به جزئیات میباشیم.
در کشورمان ایران متاسفانه به کیفیت فضای داخلی بسیار کم توجه شده و بسیاری از نمونههای فضای داخلی عملکرد مطلوبی ندارند. برای مثال؛ چگونه یک محیط آموزشی که بدون توجه به عوامل محیطی موثر بر یادگیری طراحی و ساخته است؛ میتواند یک محیط مطلوب برای آموزش باشد؟ همچنین، چه تفاوتی میان فضای آموزشی یک کودک عادی با کودک مبتلا به اوتیسم وجود دارد؟ این قبیل سوالات و چالشهای موجود در فضای معماری کشور و عدم شناخت مناسب معمار از کاربران آن فضا و ابزارهای معمارانه، ما را به ترجمه این کتاب کاربردی تشویق کرد. معماری بویژه در زمینه معماری داخلی، در ایران بیشاز پیش نیازمند نگاه علمی به خلق فضا و آراستن آن میباشد.
کتاب حاضر بهصورت تخصصی به کاربرد علوم شناختی و روانشناسی محیطی در معماری داخلی میپردازد و با بررسی و تحلیل عوامل محیطی موثر بر احساسات و ادراک انسان و همچنین دستهبندی این عوامل، در عین توجه به تفاوت های بنیادین گروههای مختلف انسانی، اطلاعات اساسی و کاربردی را در خدمت علاقهمندان قرار میدهد و بر استفاده طراحان از ابزارهای معمارانه به جهت خلق فضای متناسب با شرایط کاربران و ایجاد فضای استاندارد تاکید میکند. بهطوریکه مزایای طراحی روانشناسانه و تاثیر آن بر کیفیت زندگی، رفتار انسانی و عملکرد مکان را به جهت سازماندهی بهتر تبیین مینماید. به طوریکه ترجمه کتاب کاربرد روانشناسی محیطی در معماری داخلی به زبان فارسی، تلاش کوچکی است از سوی مترجم در جهت پرکردن خلا فوق. امید میرود که این کتاب با توجه به نگاه چند جانبه مولف به موضوع در میان منابع مکتوب موجود، چه برای مخاطب دانشگاهی و چه برای مخاطب حرفهای، جایگاه ویژه خود را بیابد و به فهم روشنتری از ماهیت طراحی راهبر شود.
در ترجمه حاضر نهایت سعی مترجمان بر آن بوده است که متن فارسی با امانتداری کامل انجام شود و در این فراگرد هیچ معنایی از قلم نیفتد. مترجمان کتاب، به رغم همه دقتهای بکار رفته در مراحل ترجمه، تایپ، ویرایش و صفحه آرایی، کتاب را از کاستیهای احتمالی مبرا ندانسته به دیده اغماض مخاطب امید بسته است، ضمن آن که تذکار کاستیهای احتمالی از سوی خوانندگان فرهیخته را نیز سرمایه ارتقای کیفی ویرایشهای بعدی اثر میداند و پیشاپیش سپاسگزار است.
اجر زحمات کشیده شده در تولید این کتاب، احساس خشنودی مخاطب فرهیخته، مدرسان و دانشجویان و نیز معماران و روانشناسان اندیشمند کشور است. چنین باد.
دکتر محسن کاملی
سیدحسین یوسفی انور
۱۴۰۱
فهرست مطالب
پیشگفتار مترجمان ۷
پیشگفتار ۹
۱ مروری بر تجربه روانشناختی فضا۱۳
۲ مبنای تعامل انسان با جهان مادی پیرامونش ۲۱
۳ ارضای نیازهای اساسی انسان از طریق طراحی مکان ۲۹
۴ ویژگیهای عمومی فضاهایی که به صورت اصولی طراحی شده ۳۷
۵ پاسخهای عاطفی و شناختی به اطلاعات حسی ۵۷
۶ واکنشهای انسانی به عناصر ساکن ۹۷
۷ مروری بر تجربه روانشناختی فضا ۱۲۱
۸ فرهنگ ملی و تجربه مکان۱۴۹
۹ فعالیت غالب و طراحی محیطهای فیزیکی ۱۸۳
۱۰ کاربردهای یکپارچه در اصول طراحی مکان مبتنی بر روانشناسی ۱۸۷
۱۱ روشهای تحقیق برای طراحان مکان۱۹۹
۱۲ تمرکز ویژه بر محیطهای مسکونی۲۲۱
۱۳ تمرکز ویژه بر محیطهای اداری۲۳۳
۱۴ تمرکز ویژه بر محیطهای خدماتی و خرده فروشی ۲۶۷
۱۵ تمرکز ویژه بر محیطهای آموزشی ۲۸۱
۱۶ تمرکز ویژه بر محیطهای بهداشتی و درمانی ۲۹۳
۱۷ تاثیر حیاتی طراحان مکان بر رفاه انسان ۳۱۳
منابع و ماخذ۳۱۵
پیشگفتار مولف
چند سال پیش دوست یکی از دوستانم برای بازطراحی یک دبیرستان دولتی داخل شهر جایزه طراحی دریافت کرد. طراحی پروژه را جسورانه و فنآورانه معرفی کردند. گفته شد این دبیرستان چراغ امید را در محله روشن کرده و باتوجه به محدودیت بودجه و زمان سود زیادی برای مردم به ارمغان میآورد. ایا این توصیفات یک پروژه موفق است؟
در آن پاییز دانشآموزان وارد ساختمان جدید شدند و همه ما انتظار زیادی از سطح معماری آن داشتیم. یک سال بعد ۴۳ درصد از سال اولیها در کلاسهای سال دوم هنوز داشته و با سطح پایینی از نمره درس میخوانند و این کمبود در ریاضی و علوم مشهود بود. میزان غیبت در بین دانشآموزان و اساتید همچنان بیشتر از استاندارد ایالتی بوده و روحیه دانشآموزان در وضع مطلوبی قرار نداشت و به اصطلاح؛ بوی نو بودن از بین رفته بود. آیا این هنوز یک پروژه موفق به نظر میرسد؟ این وابسته به تعریف شما از موفقیت است. برای تیم این پروژه موفقیت در برنامهریزی فضایی مهار بودجه و پایبندی به زمانبندی پروژه تعریف شده است. این ممکن است پاسخ صحیحی از سطح زمین بنظر برسد اما در این روش فکر کردن یک نقص وجود دارد.
زمانی که صرفا برنامهریزی فضا، بودجه و زمانبندی به پایه و اساس پروژه تبدیل شود نتیجهی پروژه فاقد هدف و عمق است و بدون درنظر گرفتن نیازها و خواستههای مردمی که در آن زندگی، کار و یا از آن مکان بهنوعی استفاده میکنند، شکل میگیرد. یک پروژه هر چقدر هم از لحاظ زیباییشناسی نوآورانه باشد وقتی اهداف پروژه نتوانند روی مسائل عملکردی «کاربر» تمرکز کنند، در معرض خطر است. همانطور که طراح خلاق معاصر تیبور کالمن[۱] گفت: «تفاوت بین طراحی خوب و طراحی عالی؛ هوش است». طراحی عالی نیازمند دانش بیشتری بوده و دربارهی شرایط انسانی و اینکه چگونه فضاهایی که مردم در آن ساکن هستند توانایی آنها را برای رسیدن به موفقیت تقویت مینمایند. اگر آن طراح مدرسه مجموعهای متفاوت از اهداف برای پروژه مدرسه مانند پیشرفت در نمرات آزمون، غیبت کمتر، روحیه استادان/دانشآموزان و خواست دانشآموزان را پیشبینی میکرد تحقیق تیم طراحی متمرکز بر درک علمی و براساس روانشناسیمحیط بود. بهطور مشخص و ویژه؛ ویژگیهای جسمی و روانی از یک محیط، بر توانایی دانشآموز در ایجاد تمرکز و تمایل به همکاری تاثیر میگذارد و احساس تعاون را برقرار میکند.
این سوالات باعث جاهطلبی بیشتر در طراحی و انگیزهی بیشتر هدفگرایانه برای یک پروژه موفق میشود. این که پروژه یک خانه باشد، یک دفترخانه یا یک مدرسهی بزرگ، در نتیجه فرایند پروژه کاربر محور است که بهطور معمول بیشتر مبتنی بر همکاری میباشد. در این صورت سناریوی تیم طراحی پروژه براساس اطلاعات تخصصی و دانش جدید مورد نیاز برای هر پروژه خاص و متفاوت خواهد بود.
همراه با طراحان نماینده شرکت طراحی و بسته به نوع پیچیدگی پروژه کارشناسان میانرشتهای گروههای مختلف کاربری و مشاوران ممکن است برای نشان دادن علاقه دانش و تخصص خاص آنها به این پروژه بپیوندند. تیم پروژه قادر است برای گسترش نقش خود، فراتر از حل مسئله پرداختن برای حل مسائل از پیش تعیین شده توسط کارفرما، برای شناسایی و حل مشکل در مشارکت با کارفرما و شناسایی و استفاده از منابع دانش جدید برای پشتیبانی و پرداختن به پاسخ یک پروژه خاص استفاده کند.
در این کتاب که پیشرو در روانشناسی محیطی است، سالی اگوستین دکترای علوم پزشکی به روشنی رویکرد علمی در مورد آن را بیان میکند. او مکانهای «شخص محور» را توصیف کرده و نشان میدهد که اهداف شخصی چگونه پیشبینی و قابلیت اطمینان در عملکرد مکان را بهبود میبخشد. امروزه نقش طراح پیچیدهتر از گذشته بوده و نقش برجستهتری دارد. برای تحقیقات علمی-اجتماعی و دانش جدید برای اطلاع از طراحی محیط ساخته شدهی ما سرمایهگذاری مالی و منابع فضا بسیار زیاد است و طراحان بزرگ به دنبال منابع دانش جدید هستند که جنبههای عملکردی تصمیمگیری در مورد طراحی را تبیین مینمایند. درک اینکه در یک پروژه خاص چه راهکارهای مکانی، فیزیکی و روانشناختی میتواند و میبایست استفاده شود برای تغییر عملکرد در یک فضا یک معیار برای تعیین موفقیت پروژه است.
چگونگی نور روز، نما و رنگ سازماندهی فضایی پاسخ کاربر را تغییر میدهد. پاسخ و چگونگی پشتیبانی این مسائل از همکاری یا تقویت تمرکز طولانی مدت تنها برخی از منابع مهم اطلاعاتی هستند که در این کتاب بررسی شده است. تمرکز پایاننامهی سالی اگوستین بر قطع رابطهی طولانی مدت تحقیق در روش طراحی است. هیچ یک از دو جامعه در رفع شکاف بسیار موثر نبوده است و هر دو در معرض خطر بیربط بودن بدون دیگری هستند.
در همان زمان وفور دانش در جامعه علمی-اجتماعی وجود دارد که منابع جدیدی از اطلاعات برای طراحان فراهم میکند. برای جذب و به کار بردن آن، تخصص اگوستین به عنوان مترجم اصول علمی در پس روانشناسی محیطی و طراحی مبتنی بر فرد، تحقیقات مرتبط با طراحی و دانش جدید را تجزیه و تحلیل مینماید.
او از طریق ترجمههای معناشناسی در زبان طراحی دیدگاه قابل دسترسی را در زمینه تحقیقات طراحی و روانشناسی محیط ارائه میدهد. کتاب حاضر یک سیستم نمایشی از قدرت دانش و تحقیقات است. در هر فصل مزایای طراحی روانشناسانه و تاثیر آن بر کیفیت زندگی، رفتار انسانی و عملکرد سازماندهی مکان را نشان میدهد. محتوای این کتاب به دانشجویان علاقهمند، متخصصان طراحی و کسانی که با استفاده از آن سود برده و هدف دارند، و برای طراحی مکانها به کاربران این اجازه را میدهد تا موفقیتآمیز به هدف خود برسند. این کتاب بیشتر مربوط به افرادی است که تمایل دارند تعریف پروژه موفق را دوباره دربرگیرند تا شاهد عملکرد موفق در کاربری مکان باشند.
[۱] Tibor Kalman
