اختصاصی پایگاه خبری فضای نو : رسانه تخصصی طراحی داخلی
پرونده ویژه : معرفی بناهای تأثیرگذار معماری معاصر ایران از ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰
دبیران پرونده : مرتضی نیک فطرت و حسام عشقی صنعتی
در نیمه‌یِ دومِ دهه‌ی ۱۳۰۰، بنا به شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پیش‌آمده بعد از انقلاب ۱۳۵۷، به معماری نیز – مانند سایر هنرها – کمتر پرداخته شد و ارتباط تاحدود خوب و صحیحی که در دهه‌ی چهل و ابتدای دهه‌ی پنجاه بین مردم و معماری برآمده از نسل دانش‌آموخته‌یِ آن روز جامعه شکل گرفته بود قطع گردید.
در شیراز، در دهه‌ی هفتاد و قبل از هجومِ بی‌محابای ساختمان‌سازها به شهر، اندک پروژه‌های موفقی شکل گرفت که در نبود رسانه ی فعال، چندان در سطح ملی به آنها پرداخته نشد و تا حدود زیادی مغفول ماندند. غرض از نوشتن این سطور، یادآوری پروژه ایست که حداقل به‌زعم نگارنده جزء معدود پروژه‌های تجاری کشور است که سعی داشته تا فقط خود را ننگرد و شهر را نیز از وجود خود بهره‌مند سازد.
زرگری، عفیف آباد و قصردشت از محله‌های اصیل و کاملا مسکونی آن زمان و با تراکم کم بودند، محله‌هایی که اکثر بافت آن را خانه‌های ویلایی نهایتا دوطبقه تشکیل می دادند. بازارچه‌ی سینا که در میانه‌ی دهه‌ی هفتاد، توسط مهندس مهرداد ایروانیان طراحی شده، وسط این بافت مسکونی واقع شده به‌نحوی از یک سمت به خیابان زرگری و از سمت دیگر به باغ‌های قصردشت محدود می گردد. از نظر نگارنده، نکته‌ی اصلی در طراحی بازارچه سینا، نه طراحی ساختمان آن -که آن هم در جای خود قابل صحبت است- بلکه در نوع برخورد طراح با شهر بر می گردد. جایی که ساختمان تا حدود زیادی از لبه‌ی اصلی خیابان زرگری به عقب کشیده شده تا خود را به شهر تحمیل نکند، از طرفی فضای به وجود آمده در تلفیق با پیاده رو و با یک طراحی لندسکیپ متفاوت به یک فضای شهری کاملا به‌جا و مورد استفاده تبدیل شده است. این رهاکردن فضا، هم‌چنین تصویر ذهنی قبلی ساکنین و رهگذران را نیز برهم نزده و آنها هم‌چنان با یک لبه‌ی شهری سرسبز روبرو می شوند. ساختمان نیز، در نهایت خضوع و احترام به واحدهای مسکونی، کمی به زیر رفته و نهایتا دوطبقه از سطح زمین بیشتر بالا نیامده است. پارکینگ نیز به جای اینکه زیرزمین های متعددی را اشغال کند با توجه به نیاز مجموعه در فضایی باز، پشت ساختمان جای گرفته است.
درکل، پروژه، همان نقشی را که از یک پروژه عمومی انتظار می‌رود که بتواند جهت‌دهنده‌ی صحیحی به افکار عمومی مردم نسبت به معماری روز جامعه باشد به نحو احسن انجام می دهد، ولی متاسفانه در طول این بیست و چند سالی که از بهره‌برداری آن می گذرد به دلایل زیادی ازجمله نبود رسانه منسجم در سال‌های ابتدایی بهره‌برداری، ساخت مجتمع تجاری ستاره فارس با آن حجم از فروشگاه در خیابان عفیف آباد (که در بدو افتتاح باعث یک‌طرفه شدن خیابان گردید)، تغییر سریع بافت مسکونی محدوده ستارخان به تجاری‌های چند طبقه و از همه مهمتر ایجاد تقاطع غیرهمسطح ستارخان در چندقدمی پروژه، آن‌چنان که باید و شاید مورد توجه عموم مردم و علی‌الخصوص معماران جوان قرار نگرفت.
احمد قدسی منش
امردادماه یک‌هزار و چهارصد و یک
عکسها از شیما زارع
